HUKUKİ, DİNİ VE AHLAKİ KURALLARIN TURİZM PLANLAMASINA ETKİSİ

R.Pars ŞAHBAZ




ÖZET
Bu çalışmada; insan yaşantısını hemen her boyutuyla etkileyen, insanlar arasındaki ilişkileri düzenleyen, zaman zaman yaptırımlar uygulayan Hukuki, Dini ve Ahlaki kuralların Turizm Planlaması üzerindeki etkileri incelenecektir. Söz konusu kurallar, çevresel faktörler içerisinde değerlendirilmektedir. Diğer çevresel faktörler ise politik gelişmeler, sosyo-kültürel koşullar, ekonomik koşullar ve ekolojik şartlardır.
Çalışmada öncelikle, planlama kavramı, planlama konusundaki yeni yaklaşımlar hakkında bilgiler verildikten sonra, bu üç olgunun genel planlamaya ve örnekler yardımıyla sektörel bazda turizm planlamasına olan etkileri açıklanmaya çalışılmıştır.

GİRİŞ

Planlama hem makro hemde mikro düzeyde, mevcut şartların değerlendirilerek, hedeflerin belirlenmesine yönelik bir çalışmadır. Planlama konusunda olumlu ve olumsuz düşünceler mevcut olmakla beraber, avantajları ve dezavantajları arasında bir karşılaştırma yapıldığında, planlama faaliyetinin gerekli olduğunu söylemek mümkündür.
Planlamada dikkat edilmesi gereken hususlardan birisi de, planlama yapıldığı dönemdeki iç ve dış çevre değişkenlerinin zaman içerisinde değişip değişmediklerinin sürekli denetlenmesidir. Hukuki, dini ve ahlaki kurallar önemli dış çevre değişkenlerindendir. Ve bunlar içerisinde özellikle dini ve ahlaki kuralların değişebileceğinden söz etmek pek doğru olmaz. Bununla beraber, hukuksal nitelikteki kuralların kısa süreler içerisinde değişmeleri ( temel nitelikte olanların bir kenara bırakılması şartıyla ) olasıdır. Planlama çalışmalarında, bu durumun göz önünde bulundurulması faydalı sonuçlar verebilir.

1. Planlama Kavramının Tanımı

Amaçların ve bu amaçların elde edilmesi için gerekli faaliyetlerin belirlenmesi sürecine planlama denmektedir ( Can v.d., 1991 : 117 ).
Daha geniş olarak planlama, tüketici zevkleri, talep, maliyetler, yeni ürünler, rakipler, pazarlar, hükümet düzenlemeleri gibi konulardaki değişimleri dikkate almaya daha doğrusu tahmin etmeye çalışan bir yönetim fonksiyonudur ( Üner ve Tatar, 1992 : 58 ).
Planlama bir çeşit tahminlemedir. Tahminleme ise, gelecekte olacağı varsayılan birtakım olaylar ya da durumları önceden belirlemektir. Planlamanın yokluğu ya da geleceği göz önüne almayan kısa vadeli planlamalar birtakım ciddi sorunlara ve yetersizliklere yol açarlar. Planlama çok boyutlu bir faaliyettir ve entegre bir çalışmayı gerektirir. Ayrıca planlama sosyal, ekonomik, politik, antropolojik ve teknolojik faktörleri de göz önüne alır. Bu nedenle planlama politik bir faaliyet olarak değerlendirilir. Çünkü planın uygulanması devletin desteğini, profesyonellerin, bürokrasinin, topluluğun ve politikaların değer sistemleri arasında karşılıklı etkileşimi gerektirir. Bunun sonucu olarak “ entegre gelişme için planlama” anlayışı bulunduğumuz yüzyılda önemli bir kavram olarak benimsenmiştir ( İçöz, 1993:89).
Planlama kavramı ile ilgili olarak yapılan tanımlamaların ortak noktasının geleceğin tahminlenmesi olduğu dikkati çekmektedir. Gelecek tahmin edilmeye çalışılırken mevcut durumun da göz önünde bulundurulması gerekliliği vurgulanmıştır.

2. Planlamaya Farklı Bakışlar

Fiziksel planlama bir kavram ve uygulama olarak yüzyıllardan beri varlığını sürdürmektedir. M. Ö. 3000’li yıllarda Hint şehirlerinin, hava akımlarının rahat dolaşımına imkan verecek biçimde planlandığı görülmüştür. Ortaçağ da ise şehirler genellikle, savunmayı güçlendirme amacı ile yüksek duvarlarla çevrilecek şekilde planlanmıştır. Planlama çalışmalarındaki yapım
( inşaat ) kuralları ( prensipleri ) antik çağlara kadar uzanmaktadır.
Kasaba gibi küçük yerleşim birimlerinin planlanması İngiltere’de 200 yıldır gerçekleştirilmektedir. İngiltere söz konusu olduğu zaman, planlamanın endüstrileşmeden kaynaklanan fiziksel ve sosyal rahatsızlıklar nedeni ile cazip hale geldiğini ve bunun neticesinde uygulamaya konulduğunu söylemek mümkündür ( Gunn, 1994: 18 - 19 ).
Planlama çok boyutlu ve tamamlayıcı bir faaliyet olduğundan sosyal, ekonomik, psikolojik, politik, antropolojik ve teknolojik faktörleri içerisine almaktadır. Bu nedenle, planlama geçmiş, bugün ve gelecekle ilgilidir.
Bu güne kadar olan süre zarfında planlama kavram ve felsefesinde köklü değişiklikler gerçekleşmiştir. Daha küçük toplumlarda bile planlama çok sayıda faaliyeti, katılımcıyı ve bilgi birikimini, karar düzeylerini ve faaliyeti içermektedir. Aşağıdaki tabloda planlama yeni bir bakış açısıyla ele alınmaktadır.